Muzykoterapia jest świadomym użyciem muzyki, przez wykwalifikowaną osobę, w celu uzyskania pozytywnych zmian w funkcjonowaniu jednostek z problemami zdrowotnymi, bądź edukacyjnymi na poziomie psychologicznym, fizycznym, poznawczym i socjalnym. Muzykoterapia może być stosowana w zakresie każdej grupy wiekowej, począwszy od okresu ciąży, aż po kres ludzkiego życia. Przyjrzyjmy się działaniu muzyki na tych najmłodszych – dzieci, które przychodzą na świat przedwcześnie.
Ponad 21% wszystkich dzieci narodzonych stanowią te urodzone przedwcześnie lub noworodki ze zbyt niską wagą. Przeżywalność wcześniaków wzrosła do 85%, co głównie przypisuje się znacznemu rozwojowi techniki w ostatnim czasie (za: www.powersdt.com). Jak można zastosować muzykoterapię dla tych dzieci, które już od początku swojego życia muszą walczyć z procesami, nad którymi my się nawet nie zastanawiamy? Jak pomóc im rozwinąć się w tym mniej sprzyjającym środowisku niż łono matki? Odpowiedzi na te i inne pytania postaram się zawrzeć w mojej wypowiedzi, prezentując jednocześnie wyniki badań przeprowadzonych na terenie USA na oddziałach NICU
(Neonatal Intensive Care Unit), czyli oddziałach intensywnej opieki neonatologicznej.
Cele, które ustala się dla muzykoterapii w okresie zaraz po urodzeniu to: ukojenie bólu, redukcja poziomu stresu, stabilizacja funkcji fizjologicznych i zachowań oraz przyspieszenie procesu dojrzałości neurologicznej (Standley & Walworth 2010). Efekty działań muzykoterapeuty będą różne dla dzieci ze względu na ich płeć. Na początku życia wszystkie zarodki mają cechy wyłącznie żeńskie (chromosomy XX). W miarę rozwoju, u dzieci płci męskiej wytwarzany jest testosteron. W momencie narodzin różnice w stopniu rozwoju każdej z płci są znaczne (Standley & Walworth 2010):
|
Noworodek płci żeńskiej
|
Noworodek płci męskiej
|
|
Wrażliwość dotykowa i ustna
|
Znacznie bardziej rozwinięte mięśnie
|
|
Łatwiej wchodzi w interakcje
(uśmiech, kontakt wzrokowy)
|
Bardziej rozwinięta siła fizyczna
|
|
Wolniejszy przepływ krwi
|
Szybszy przepływ krwi
|
|
Bardziej rozwinięty narząd słuchu
(Cassidy & Ditty, 2001)
|
Szybszy proces reakcji na bodziec
|
Różnice występują także w odbiorze wrażeń słuchowych: dziewczynki reagują na wyższe częstotliwości lepiej niż chłopcy. Z uwagi na to, efekty przeprowadzania muzykoterapii mogą się różnić pomiędzy płciami.
Poparte badaniami dane świadczą o tym, że stymulacja muzyczna ma pozytywny wpływ na poziom saturacji (Cassidy & Standley, 1995), szybkość rozwoju głowy (Standley, 1998a), przyrost masy ciała (Standley, 1998b) oraz naukę odruchu ssania (Standley, 2000). Wyniki badań Arnona (2006) świadczą o tym, że w 30 minut po stymulacji noworodka muzyką wykonywaną na żywo, dzieci zapadały w głębszy i spokojniejszy sen, jak i również miały niższy puls. Turkewitz (1988) dowiódł, że krótko po urodzeniu reakcja dzieci na bodziec muzyczny w lewym uchu jest mocniejsza niż
w prawym. Ważna jest także stymulacja dziecka w zakresie językowym – w 25-27 tygodniu ciąży dziecko rozpoczyna nabywać doświadczenia w strukturze języka ojczystego. Dziecko słyszy przede wszystkim mowę matki, ale także innych osób z otoczenia, na poziomie niższym jedynie o 15dB niż dźwięk rzeczywisty. Narząd słuchu jest już zdolny do tego procesu. W sytuacji gdy dochodzi do przedwczesnego porodu, dziecko jest pozbawiane tej możliwości, chyba, że zapewni mu się doświadczenie w tym zakresie.
Bazując na tych wynikach badań można stwierdzić, że zapewnienie stymulacji muzyką noworodkowi, szczególnie temu urodzonemu przedwcześnie, jest działaniem pożądanym. W Stanach Zjednoczonych niemal 75% oddziałów NICU praktykuje muzykoterapię dla noworodków (Field, Hermandez-Reif, Feijo, & Freeman, 2006). Wykorzystywane są śpiew, brzmienia gitary, czy harfy. Zdarza się też, że jest to muzyka odtwarzana z płyt CD. Muzykoterapeuci dbają jednocześnie, by nie dopuścić do nadmiernej stymulacji noworodka. Zespół lekarzy neonatologów decyduje o dopuszczeniu dziecka do muzykoterapii, stan zdrowotny musi na to pozwalać.
Badania naukowe i działanie systemu PAL
„Jayne Standley jest dowodem na to, że w cierpliwości tkwi moc…” (Za: www.powersdt.com)
Dr. Jayne M. Standley jest profesorem Colleges of Music and Medicine przy Florida State University. Jest postacią rozpoznawaną również w środowisku międzynarodowym, jako badacz naukowy, autorka książek, artykułów. Jest także edytorem Journal od Music Therapy oraz Dyrektorem National Institute for Infant and Child Medical Music Therapy. Muzykoterapii o specjalizacji neonatologicznej nie wybrała od razu – początkowo pracowała z dziećmi z wszelkiego rodzaju opóźnieniami w rozwoju. Szukając źródeł tych nieprawidłowości w większości przypadków trafiała na sam początek życia dziecka – były urodzone przedwcześnie. Powstało wtedy pytanie – jak wcześnie można zacząć oddziaływać na dziecko za pomocą muzyki, by zapobiec późniejszym komplikacjom i zapewnić lepszy start? Jej imponujący dorobek naukowy jest ciągłym odpowiadaniem na to pytanie.
Dr Standley rozpoczęła badania mające na celu wspomaganie dzieci przebywających na oddziałach intensywnej terapii. Najpoważniejszym problemem jest brak płynności pomiędzy snem, płaczem, spokojem czy pobudzeniem. Właściwe proporcje dla dziecka rodzącego się po dziewięciu miesiącach ciąży rozkładają się następująco: sen – 66%, stan senności (zaraz po obudzeniu i tuż przed zaśnięciem) – 8%, czujność – 10%, stan poddenerwowania – 11%, płacz – 6%. U dzieci przedwcześnie narodzonych ten układ jest jednak znacznie zaburzony. Z uwagi na fakt, że stan noworodka jest rozchwiany, kluczowym zadaniem jest stabilizacja tego niesprzyjającego mu środowiska. Otoczenie, w którym znajdują się noworodki, znacznie różni się od łona matki. Niekorzystnie głośno działająca aparatura, urządzenia wydające dźwięki, w połączeniu ze stresem, które noworodek przeżywa po często trudnym porodzie – te wszystkie elementy mają wpływ na jego rozwój. Tutaj z pomocą ma przyjść kojące działanie muzyki, które wzbogaci jakość otrzymywanych bodźców. Jednak nie tylko do tego ogranicza się muzykoterapia, bowiem gdy stymulacji jest za dużo – zadaniem terapeutów jest zadbanie o to, by wzmocnić tolerancję noworodka na docierające z otoczenia bodźce, a wraz z tym bezpośrednio związane jest poczucie bezpieczeństwa.
Jednym z ważnych problemów, z którym borykają się lekarze neonatolodzy, jest zbyt niska waga noworodka oraz nieumiejętność ssania. Spowodowany zbyt wczesnym porodem stres powoduje, że dzieci te nie posiadają odpowiedniego systemu motywacyjnego, który by je zachęcił do ssania, a układ neurologiczny nie jest jeszcze dostatecznie wykształcony.
Działaniem, które ma pomóc w realizacji tego celu może być opracowany przez Jayne Standley System PAL™ (Pacifer-Activated-Lullaby) – wpływający pobudzająco na wykształcenie u dzieci odruchu ssania. Działanie jego jest proste: do ust dziecka wkładany jest czujnik w postaci smoczka, który za pomocą przewodów jest połączony z głośnikami i odtwarzaczem MP3. Gdy jedenaście lat temu rozpoczynano badania nad tym urządzeniem, ówczesny prototyp wyposażony był w odtwarzacz kaset, nieco później płyt CD. W obliczu zmian technologicznych teraz jest to wejście USB, które daje znacznie większe możliwości. Gdy dziecko zaczyna ssać z głośników płynie muzyka i trwa 10 sekund. Jest to pierwszy krok w kierunku wytworzenia prawidłowego procesu oddychania, ssania i przełykania. Gdy dziecko przestaje ssać, następuje przerwa w muzyce, która ma zachęcić dziecko do kontynuacji. Gdy dziecko wykonuje odpowiedni odruch – ponownie odtwarzana jest muzyka. Dzięki temu dziecka odruch jest pozytywnie nagradzany muzyką.
Struktura utworu jest ściśle określona – jednostajne tempo, głośność i tonacja. Kołysanka jest śpiewana w języku ojczystym przez kobietę, gdyż są to częstotliwości kojarzone przez dziecko
z głosem matki. Dzięki temu do noworodka docierają bodźce nie tylko muzyczne, ale także językowe, które może być rekompensatą w zakresie nabywania tych doświadczeń, których już nie jest w stanie zdobyć będąc w łonie matki. W trakcie Konferencji American Music Therapy Association Listopad 2011 po raz pierwszy została zaprezentowana wersja seryjna urządzenia. Na chwilę obecną dostępna jest wersja angielska kołysanek, ale – jak zapowiedziano – w ciągu najbliższych sześciu miesięcy ma być dostępna internetowa baza kołysanek z całego świata, do której muzykoterapeuci będą mieli swobodny dostęp tak, aby móc pomóc także dzieciom innych narodowości.
Od czasu, kiedy Jayne Standley zainicjowała swe badania minęło niemal 11 lat. System PAL™ (
Pacifier-Activated-Lullaby) pierwszy raz został wykorzystany 1 lipca 1999 r. Przez szereg lat dowodzony przez Jayne Standley zespół przeprowadzał wszelkiego rodzaju badania, aby dopuścić sprzęt do produkcji komercyjnej. Był to okres wytężonej pracy, jak również owocnych i imponujących wyników badań. Jak sama mówi:
„Jestem bardzo podekscytowana po tych wszystkich latach. Mam nadzieję, że będzie to przełom. Jest to bardzo ważne dla przedwcześnie urodzonych dzieci. Problem ten dotyczy całego świata.” (Za:
www.powersdt.com)
Badania nad systemem PAL™ zostały opublikowane w 2010 r. Działaniu PAL™, zostało poddanych 68 wcześniaków, 15-30 minut przed karmieniem. Były to dzieci urodzone w 32, 34 i 36 tygodniu ciąży. Noworodki poddawane stymulacji nie były trzymane na rękach, by uniknąć dodatkowego bodźca stymulującego, który mógłby zatrzeć właściwy powód zmian. Dzieci zostały podzielone na trzy grupy:
ñ bez stymulacji PAL
ñ pojedyncza, 15-minutowa stymulacja
ñ trzy, 15-minutowe stymulacje
Cele badań odnosiły się do efektywności systemu PAL™, wpływu tego sprzętu na postęp
w przyjmowaniu pokarmu przez noworodki, ustalenie, czy występują różnice w reakcji na system w zależności od płci a także zadecydowanie o optymalnym wieku, w którym powinno się taką stymulację przeprowadzać.
Wyniki badań dowodzą, że system PAL™ może skrócić pobyt w szpitalu dziewczynek nawet o 11 dni, w przypadku chłopców – o około 1.5 dnia. Biorąc pod uwagę, że koszt utrzymania jednego dziecka na oddziale NICU w Stanach Zjednoczonych wynosi 2000$/dzień, jest to znaczna oszczędność dla szpitala. Optymalny wiek dziecka do użycia sprzętu 34 tydzień życia, przy trzech, 15-minutowych stymulacjach. Kołysanka najbardziej efektywnie działa na poziomie 65-70dB. Jakość ssania wzrosła dwuipółkrotnie w odniesieniu do grupy nie poddawanej stymulacji.
Jayne Standley o działaniu i istocie systemu PAL™: „Po latach badań i prowadzenia studium przypadków na oddziale NICU, wiemy, że to urządzenie uczy przedwcześnie urodzone dzieci, jak przyjmować pokarm w sposób szybki i bezpieczny. Zapewnia odpowiedni rozwój, przyspiesza moment wypisania ze szpitala, jednocześnie zmniejszając koszty utrzymania dziecka. Spowoduje to dużą zmianę w standardowej opiece medycznej wcześniaków na oddziale NICU.” (Za: www.powersdt.com)
Powyżej przedstawione fakty przemawiają jednoznacznie za wprowadzaniem muzykoterapii na oddziały intensywnej terapii noworodków. Nie chodzi tylko tutaj o nastawienie na działanie systemu PAL™. Kołysanki śpiewane przez matkę jeszcze w okresie ciąży są przez dziecko zapamiętywane i znaczący nie jest jedynie fakt działania muzyki, ale przede wszystkim nawiązywanie głębszej relacji pomiędzy matką a dzieckiem. Już od pierwszych chwil życia noworodka jest mu zapewniane poczucie bliskości i bezpieczeństwa, które wspomagają harmonijny i zdrowy rozwój.
W dniu 16 listopada 2011r. miałam okazję czynnie uczestniczyć w szkoleniu specjalizacyjnym dla muzykoterapeutów oddziałów NICU. Profesjonalna wiedza wspierana wieloletnim doświadczeniem wielu profesorów o różnym stażu to rzeczywistość, która przez osiem godzin trwania szkolenia mi towarzyszyła. Był to pierwszy z trzech kroków do zdobycia przeze mnie certyfikatu muzykoterapeuty NICU. Kolejnym będzie praktyka na oddziale NICU, również ta z systemem PAL pod czujnym okiem dr Darcy Walworth, a następnie dwuczęściowy egzamin kompetencyjny przygotowany przez Florida State University. Miałam okazję osobiście poznać dr Jayne Standley a także wiele innych osób ściśle związanych z tą dziedziną muzykoterapii. Uczestnicy w różnym wieku, zarówno studenci, stażyści a także profesjonaliści – ta różnorodność zapewniła wyjątkową atmosferę. Jestem przekonana, że był to jeden z decydujących kroków do mojej zawodowej przyszłości.
Piśmiennictwo:
Robertson, A. (2009). „Music, Medicine and Miracles”
Standley, J. M., Walworth D.,(2010). „Music therapy with Premature Infants: Research and Developmental Interventions”
Arnon, S., Shapsa, A., Forman, L., Regev, R., Bauer, S., Litmanovitz, I., Dolfin, T.,(2006). „Live Music is Beneficial to Preterm Infants in the Neonatal Intensive Care Unit Environment.”
Cassidy, J., Ditty, K., (2001) „Gender differences among newborns on transient otoacoustic emissions test for hearing.”
Standley, J., M., Cassidy, J., Grant, R., Cevaso, A., Szuch, C., Nguyen, J., Walworth, D., Procelli, D., Jarred, J., Adams, K., (2010) „The Effect of Music Reinforcement for Non-Nutritive Sucking on Nipple Feeding Of Premature Infants.”
Cassidy, J., W., Standley, J., M., (1995) „The effect of music listening on physiological responses of premature infants in the NICU.”
Standley, J., M., (1998a, November), „The effect of music intervention on head circumference of premature infants: A post hoc analysis of music research in neonatal intensive care.”
Standley, J., M., (1998b), „The effect of music and multimodal stimulation on responses of premature infants in neonatal intensive care.”
Standley, J., M., (2000) The effect of contingent music to increase non-nutritive sucking of premature infants.”
Turkewitz, G., (1988) „ A prenatal source for the development of hemispheric specialization.”
Field, T., Hernandez-Reif, M., Feijo, L., Freedman, J., (2006) „Prenatal, perinatal and neonatal stimulation: A survey of neonatal nurseries.”
Marta Nowak – studentka III roku Edukacji Artystycznej w zakresie sztuki muzycznej ze specjalnością Muzykoterapia na Akademii Muzycznej w Katowicach. Obecnie przebywa na drugim semestrze wymiany studenckiej na University of Louisville – School of Music (Kentucky, USA). W szczególności interesuje się muzykoterapią neonatologiczną oraz muzykoterapią małego dziecka. Odbyła praktyki muzykoterapeutyczne w Early Childhood Center w Louisville, a obecnie praktyki będzie kontynuować na oddziale neonatologicznym University of Louisville Hospital. Jest w trakcie zdobywania certyfikatu NICU Music Therapist nadawanego przez Florida State University.
Kontakt: martanowak90@gmail.com
Dodaj komentarz