Psychoterapeutyczna klasyfikacja praktyk muzykoterapeutycznych – kontinuum procedurBarbara L. Wheeler MT-BC, University of Louisville
Tłumaczenie: Marek Jeziorski, Krzysztof Stachyra
STRESZCZENIE: Artykuł ten dzieli praktyki muzykoterapeutyczne na trzy kategorie: muzykoterapia jako terapia aktywna, muzykoterapia wglądowa o celach reedukacyjnych oraz muzykoterapia wglądowa o celach rekonstrukcyjnych. Muzykoterapia jako terapia aktywna zawiera w sobie dużo z tradycyjnie praktykowanej muzykoterapii, z celami osiąganymi głównie poprzez zastosowanie różnych aktywności terapeutycznych. W przypadku muzykoterapii wglądowej o celach reedukacyjnych, doświadczenie muzyczne traktowane jest jako narzędzie mające wywołać werbalizację, z przetwarzaniem werbalnym, które prowadzi do wglądu we wnętrze, co następnie może pomóc klientowi zmienić jego zachowanie. Przy muzykoterapii wglądowej o celach rekonstrukcyjnych, techniki muzykoterapeutyczne stosowane są do ujawniania nieświadomych treści, które są następnie przepracowywane w celu reorganizacji osobowości pacjenta. Artykuł ten zawiera przykłady zastosowania technik muzykoterapeutycznych w każdej z wymienionych kategorii oraz podaje pokrewne typy klasyfikacji zaczerpnięte z literatury muzykoterapeutycznej i psychoterapeutycznej. Artykuł sugeruje także, że te lub podobne kategorie mogą sprawić, że dialog na temat wykonywania zawodu muzykoterapeuty stanie się bardziej klarowny, co będzie pomocne zarówno w odniesieniu do leczenia jak i edukacji.
Muzykoterapia jest zazwyczaj definiowana poprzez szereg różnorodnych technik i procedur. Jedna z definicji mówi, że jest to “zastosowanie muzyki w celu osiągnięcia celów terapeutycznych: przywrócenia, utrzymania i poprawy zdrowia psychicznego i fizycznego” (National Association of Music Therapy, Inc., 1980). Według definicji muzykoterapię stosować można niezależnie od wieku pacjentów i może ona być ukierunkowana na polepszenie praktycznie każdego aspektu ich zdrowia. Gdy zastanowimy się nad formami leczenia zawartymi w powyższej definicji, okaże się, że możliwości są nieograniczone. Jako przykład można podać uczenie niepełnosprawnych dzieci konkretnych zachowań, kształcenie dzieci w zakresie treści edukacyjnych, praca nad ułatwieniem sprawniejszego poruszania się, promowanie umiejętności społecznych, inicjowanie komunikacji, analiza konfliktów wewnętrznych, lub wyrażanie własnych wyobrażeń i fantazji.
Przy tak szerokim wachlarzu procedur oraz różnorodności pacjentów poddających się muzykoterapii, nie jest łatwo sprecyzować co dokładnie mamy na myśli, gdy używamy terminu muzykoterapia. Artykuł ten prezentuje zarys ram konceptualnych, które okazały się pomocne podczas prób naszkicowania różnych „typów” muzykoterapii. W większości, ramy te stosowane były przy pracy z osobami dorosłymi mającymi problemy emocjonalne. Toteż, chociaż potencjalnie mogą one być zastosowane w pracy z innymi osobami, artykuł ten będzie skupiać się na pracy z dorosłymi klientami psychiatrycznymi..
Istniejące klasyfikacje muzykoterapii
Po dokładnym przyjrzeniu się muzykoterapii oraz literaturze z nią związanej można zauważyć, że dotychczas stworzono już kilka typów klasyfikacji muzykoterapii i terapii pokrewnych. Muzykoterapeuci tradycyjnie klasyfikowani są jako terapeuci aktywni, albo jako tacy, których techniki zawierają nieodłączne elementy zajęć mających cele terapeutyczne. Terapia rekreacyjna i terapia zajęciowa są również zaliczane do grupy terapii aktywnych. Podział taki jest uzasadniony, ponieważ wyżej wymienione terapie skupiają się na tym, że klienci wykonują pewne czynności dostarczające doświadczeń potrzebnych do poprawy ich stanu zdrowia. Aspekt terapeutyczny zajęć związanych z muzyką polega na zaangażowaniu pacjenta w zajęcia terapeutyczne, a nie na rozmawianiu o tym zaangażowaniu. Wzorzec ten wydaje się być podstawą większości form muzykoterapii tradycyjnie praktykowanych w USA. W klasycznym dziele Processes in Music Therapy (Sears, 1968) autor zdaje się odnosić do muzykoterapii jako terapii aktywnej wyrażając pogląd, że dostarcza ona doświadczeń wewnątrz struktury, doświadczeń samoorganizacji, oraz doświadczeń związanych z relacjami z innymi ludźmi.
Zastosowanie muzykoterapii w sytuacjach związanych z edukacją to kolejny aspekt wykorzystania muzyki w celach terapeutycznych. Jest ono blisko związane z zastosowaniem muzyki jako terapii aktywnej, jednakże planowane cele łączą się głównie z nabywaniem umiejętności potrzebnych przy zdobywaniu wiedzy aniżeli dotyczą innych dziedzin życia. Na bardziej podstawowych poziomach zachowań ta kategoria zlewa się z kategorią muzyki jako terapii aktywnej. Przykładowo, gdy dzieci uczą się koordynacji ruchów, nabywają także zdolności mające zastosowanie poza sytuacjami związanymi z edukacją. Wewnątrz tej kategorii znajdzie się też nauczanie czytania, rozumienia pojęć matematycznych, jak również różne techniki emisji głosu.
Począwszy od lat 70-tych, muzykoterapeuci zaczęli się coraz częściej identyfikować jako kreatywni arteterapeuci lub terapeuci stosujący metody wykorzystujące ekspresję (American Psychiatric Association, 1980; Robbins, 1980), oraz sprzymierzyli się z terapeutami zajmującymi się sztuką i tańcem, a niekiedy także z psychodramatystami. Poza stosowaniem wspólnych dla tych grup środków artystycznego przekazu jako narzędzi terapeutycznych, muzyki, tańca i sztuki, terapeuci identyfikujący się w ten sposób wydają się mieć kilka cech wspólnych. Jedną z nich jest fakt używania konkretnych środków przekazu celem ułatwienia pacjentom uświadomienia sobie własnych uczuć, przy czym werbalizacja przeżycia często postrzegana jest jako niezbędny element procesu terapeutycznego. Przeżycia wewnętrzne pacjentów są w centrum zainteresowania. W swojej polemice na temat kreatywnych form arteterapii Zwerling (1979) sugeruje, że ważnym celem w stosowaniu tychże terapii jest założenie, że przekaz niewerbalny umożliwia bardziej bezpośrednie uruchomienie procesów emocjonalnych (bardziej niż kognitywnych), niż mogą to czynić terapie werbalne. Zdolność ta jest ważna do skutecznego zastosowania form kreatywnej arteterapii w celach klinicznych.
Klasyfikacja muzykoterapii na poszczególne poziomy została przedstawiona przez grupę, która zaprezentowała swoją pracę w 1979 (Canter i inni, patrz adnotacja). Naukowcy ci omawiali trzy poziomy muzykoterapii, w których pierwszy poziom przypominał tradycyjne zastosowanie muzykoterapii, drugi przedstawiał muzykoterapię jako formę kreatywnej terapii sztuką, zaś trzeci odnosił się do zastosowania muzykoterapii w głębokiej pracy nad nieświadomymi aspektami osobowości. Nie może uciec uwadze, że klasyfikacja muzykoterapii podana w niniejszym artykule wiele zawdzięcza owemu podziałowi, jak i poziomom psychoterapii zaproponowanym przez Wolberga, których streszczenie znajduje się poniżej.
Poziomy terapeutyczne w psychoterapii
Z pewnością dziedzina psychoterapii jest co najmniej tak szeroka, pod względem możliwych rodzajów oferowanych terapii, jak muzykoterapia. Wolberg (1977) opracował bardzo pomocne zestawienie typów psychoterapii, które zawiera: terapię wspierającą, terapię reedukacyjną oraz terapię rekonstrukcyjną. Dla każdej z powyższych kategorii naszkicował cele, pożądane typy pacjentów oraz stosowane techniki.
Terapia wspierająca ma na celu odzyskanie równowagi emocjonalnej pacjenta, dzięki której może on funkcjonować w sposób jak najbardziej zbliżony do normalnego. Następują tu próby łagodzenia objawów, wzmocnienia mechanizmów obronnych oraz wypracowywania lepszych mechanizmów kontroli, które mogą się wiązać z tłumieniem emocji. Dotyczy to również redukowania zewnętrznych źródeł stresu. Terapia wspierająca może być stosowana wobec ludzi o relatywnie nienaruszonej strukturze ego, którym do powrotu do normalnego funkcjonowania potrzeba jedynie krótkiej terapii. Z drugiej jednak strony, terapia ta może również pomoc osobom, które są tak poważnie zaburzone, że najlepszą rzeczą, na jaką można w ich przypadku liczyć, jest łagodzenie objawów, a dzięki temu umożliwienie im lepszego życia z ich zaburzeniami. Ta metoda jest też odpowiednia w wypadku, gdy pacjent nie reagował na bardziej intensywne metody terapeutyczne, oraz może stać się metodą z konieczności, gdy terapeuta nie ma możliwości ani czasu na zastosowanie bardziej intensywnej pracy ze wszystkimi pacjentami z osobna.
W terapii reedukacyjnej zamierzeniem jest umożliwienie pacjentowi osiągnięcia wyższego poziomu funkcjonowania. Głównym celem jest „modyfikacja zachowań poprzez bezpośrednie stosowanie pozytywnych i negatywnych wzmocnień i/lub relacji interpersonalnych, wraz z umyślnymi próbami dostosowania do otoczenia, zmianę celów, wyzwolenie sił twórczych i, w miarę możliwości, wspieranie większego samorozwoju” (Wolberg 1977, s. 101).
Osoby poddane terapii reedukacyjnej mogą osiągnąć na tyle wystarczający poziom kontroli nad własnymi trudnościami by posiąść kontrolę nad reakcjami na bodźce, oraz by radzić sobie ze zmianami i zniekształceniami we własnym otoczeniu bądź dostosowywać się do nich, by wydajniej organizować i osiągać cele życiowe, a także by umacniać adaptacyjne mechanizmy obronne i zmieniać te, które są mniej adaptacyjne.
Terapia rekonstrukcyjna ma natomiast na celu zmianę podstawowej struktury osobowości, co oznacza odkrywanie na nowo własnego potencjału zablokowanego w toku rozwoju osobistego jednostki. Metoda ta stosowana jest wobec osób, których ego jest na tyle silne, by mogło się zmienić oraz którzy są tym zainteresowani na tyle, by poświęcić wiele czasu na ten proces.
Kontinuum procedur muzykoterapeutycznych
W tej części artykułu przedstawione powyżej kategoryzacje psychoterapii i muzykoterapii zostaną zaadaptowane i zintegrowane w ramy, które muzykoterapeuci mogą następnie zastosować przy konceptualizowaniu własnej pracy. Trzy typy terapii zostaną jasno i klarownie rozdzielone, aczkolwiek należy wziąć pod uwagę, że podział i kategoryzacja nigdy nie są do końca przejrzyste w praktyce terapeutycznej. Owe trzy poziomy muzykoterapii zostaną nazwane: muzykoterapia jako terapia aktywna, muzykoterapia wglądowa o celach reedukacyjnych oraz muzykoterapia wglądowa o celach rekonstrukcyjnych.
——————————————————
Podejście terapii aktywnej to takie, które tłumi (…) bodźce na rzecz bardziej adaptacyjnych zachowań
——————————————————
Muzykoterapia jako terapia aktywna
Stosowanie muzykoterapii jako terapii aktywnej w tradycyjnej formie skupia się bardziej na osiąganiu celów poprzez stosowane czynności terapeutyczne, aniżeli przez wgląd we własną psychikę. Takie terapie wiążą się z zastosowaniem aktywności (oraz, jeśli to odpowiednie w danym przypadku, werbalizację doświadczeń związanych z danym zajęciem) celem zmiany zachowania. Osiągnięcie lepszego zrozumienia przyczyn występowania danych zachowań nie jest uznawane za ważne. Lord (1971, s. 69) wymienia 12 celów muzykoterapii oraz innych terapii aktywnych. Są to:
Aby osiągnąć większość z podanych powyżej celów, muzykoterapia jest skonstruowana w sposób dający możliwość praktycznego ćwiczenia pożądanych zachowań. Gdy stosujemy ten model, proces werbalny skierowany jest bezpośrednio na to, co klient doświadczył w czasie zajęć, z minimalną ilością uwagi poświęconą innym uczuciom wywołanym przez muzyczne aktywności, lub werbalną interakcję.
Sesje, na których stosuje się muzykę jako formę terapii aktywnej, zazwyczaj wykorzystują pozytywne relacje z terapeutą, który najczęściej obiera rolę autorytatywną w kierowaniu sesją oraz pomaganiu pacjentowi w osiąganiu zachowań bardziej adaptatywnych. Sesje mogą czasami zawierać także porady i udzielanie informacji. Często zwraca się ku zapewnianiu poczucia bezpieczeństwa. Takie podejście może być postrzegane jako te, które osłabia impulsy na rzecz zachowań przystosowawczych, strukturyzowanych bardziej przez terapeutę, aniżeli przez impulsy czy odruchy. Jednym z celów jest wzmocnienie mechanizmów obronnych. Bardzo często sięga się do umiejętności jakie posiadają klienci, po to, aby podbudowywać ich poczucie pewności siebie.
Jako, że ten typ praktyk pozostaje częścią modelu terapii aktywnej, potrzeba wglądu ze strony terapeuty jest minimalna. Podczas sesji nacisk kładziony jest przede wszystkim na jawne zachowania, zaś główną powinnością terapeuty jest zdolność do obserwowania tych zachowań. Ponieważ klienci zaczynają radzić sobie z własnymi uczuciami, wzrasta też u terapeutów potrzeba uświadamiania sobie własnych uczuć.
Aby zilustrować zasady działania tego typu terapii, podamy cytaty z kilku źródeł związanych z tematem. Cassity (1976) opisuje zastosowanie zajęć nauki gry na gitarze z grupą dorosłych pacjentów psychiatrycznych w celu poprawy akceptacji między nimi i zintegrowania grupy. Podejście to znalazło się w kategorii muzykoterapii jako terapii aktywnej ponieważ cel terapeutyczny, tj. zmiana zachowań oraz postrzeganie innych ludzi, został osiągnięty poprzez doświadczenia związane z nauką gry na gitarze oraz związane z tym okoliczności, a nie poprzez wgląd we własną psychikę.
Ficken (1976) zastosował pisanie piosenek (technikę songwriting) wśród pacjentów oddziału psychiatrycznego. Aktywność ta sama w sobie prowadziła do pracy nad zaplanowanymi celami. Każdy przejaw zwiększenia świadomości własnych uczuć, jak to ujmuje autor, okazuje się być wtórne do doświadczeń pochodzących z samego procesu tworzenia piosenki. Jeśli pisanie piosenki byłoby zastosowane w celu zwiększenia świadomości i zdolności wyrażania uczuć (co mogłoby mieć miejsce w innej sytuacji), wówczas takie zajęcia można by sklasyfikować jako terapię wglądową o celach reedukacyjnych.
Wasserman (1972) opisuje kilka aspektów tradycyjnego programu muzykoterapii, gdzie celami są: stymulowanie wzmocnienia ego klienta, próba zastąpienia patologicznych mechanizmów obronnych na rzecz zdrowszych metod radzenia sobie, resocjalizacja pacjenta, próba otwarcia u klienta możliwości ponownego komunikowania się, odnalezienie drogi ujścia dla napięć, rozwinięcie poczucia własnej wartości oraz uczenie się czerpania przyjemności ze słuchania i wykonywania muzyki. Autorka przedstawia kilka ćwiczeń, na które składają się ćwiczenia z zakresu dynamiki głosu (np. ćwiczeń mowy oraz całego ciała, które mają za zadanie pomóc pacjentowi w werbalnej i niewerbalnej komunikacji poprzez użycie głosu, rytmu i mowy ciała), śpiewanie w grupie i grupowe zajęcia z instrumentami muzycznymi. Tak jak w wypadku aktywności opisanych powyżej, terapia odbywa się tu poprzez udział w ćwiczeniach, a nie poprzez wgląd osiągnięty dzięki nim. Zajęcia te pozostają również w zgodzie z zasadami, według których terapeuta przyjmuje autorytatywną rolę lidera, oraz skupiają się bardziej na zmianie zachowań niż na zrozumieniu tychże.
——————————————————
W muzykoterapii wglądowej często muzyka sama w sobie wydobywa konkretne emocjonalne i/lub wglądowe reakcje niezbędne w terapii
——————————————————
Muzykoterapia wglądowa o celach reedukacyjnych
Gdy zaczynamy stosować muzykoterapię wglądową o celach reedukacyjnych, pojawia się coraz więcej werbalizacji odgrywającej znaczącą rolę w cały procesie terapeutycznym. Również muzyka może być stosowana w inny sposób. Podczas, gdy w muzykoterapii aktywnej zajęcia z dowolnej innej dziedziny mogą zazwyczaj zostać wstawione zamiast zajęć muzycznych i dawać takie same rezultaty, w muzykoterapii wglądowej (zarówno reedukacyjnej jak i rekonstrukcyjnej) muzyka sama w sobie wydobywa konkretne emocjonalne i/lub wglądowe reakcje niezbędne w terapii. Głównym punktem skupienia w takiej muzykoterapii są uczucia, ich eksponowanie i omawianie, które prowadzi do wglądu, co z kolei daje rezultat w postaci poprawy funkcjonowania danej osoby. Ten typ muzykoterapii jest uwarunkowany tym, co Zwerling (1979) uznaje za jedną z unikalnych cech arteterapii: zdolność do poruszenia głębokich, zazwyczaj normalnie niedostępnych, pokładów emocji. Uczucia omawiane w muzykoterapii o celach reedukacyjnych są tymi, które są stosunkowo bliskie świadomości i dlatego mogą być wydobyte poprzez skupienie uwagi na tu i teraz, włączając osobiste odczucia i reakcje interpersonalne. Opieranie się na owym tu i terazoraz zwrócenie się ku stosunkowo świadomym materiale jest tym, co odróżnia ten poziom terapii od następnego, czyli muzykoterapii wglądowej o celach rekonstrukcyjnych.
W muzykoterapii reedukacyjnej stosuje się zarówno pozytywne jak i negatywne przeniesienia. Przeniesienia negatywne są analizowane w miarę ich pojawiania się w konkretnej sytuacji w rzeczywistości. Istniejące mechanizmy obronne mogą zostać poddane próbie. Celem zarówno werbalnego jak i muzycznego aspektu sesji terapeutycznej jest pomoc danej osobie w zbadaniu sposobów, w jaki odnosi się do innych, jak i do siebie samej. W tym procesie dąży się do odkrycia źródła napięć oraz pomocy osobie poddawanej terapii w zrozumieniu w jaki sposób ona sama kultywuje własne zaburzenia i wzorce zachowań źle przystosowujących do życia. Muzykoterapia realizowana w ten sposób ma wiele wspólnego z innymi formami kreatywnej arteterapii.
W tym rodzaju muzykoterapii sama muzyka jest często stosowana jako bodziec do werbalizacji, a bieg całego procesu kieruje się w stronę osiągnięcia wglądu poprzez dyskusję. Uczucia, które zostają uświadomione poprzez muzykę są często bardzo istotne dla procesu terapii. Granice między muzykoterapią reedukacyjna a muzykoterapią rekonstrukcyjną nie są sztywne, szczególnie w sytuacjach, w których muzyka stosowana jest do wywoływania emocji. Gdy emocje te są relatywnie dostępne i praca obraca się wokół świadomych uczuć, wtedy można zaklasyfikować terapię jako reedukacyjną. W miarę jak emocje stają się coraz mniej dostępne i gdy były one przed rozpoczęciem leczenia nieświadome, wówczas mówimy o terapii rekonstrukcyjnej.
Większość procedur przedstawionych w książkach autorstwa Plach (1980) oraz Wolfe (1975) to przykłady muzykoterapii wglądowej o celach reedukacyjnych. W obu tych pracach zamieszczono liczne sugestie odnośnie tego, w jaki sposób doświadczenia związane z muzyką mogą stymulować, a następnie prowadzić do dyskusji zarówno o materiale zaprezentowanym w muzycznym doświadczeniu, jak i o uczuciach dzięki temu wydobytych.
Przykładowo, muzykoterapia stosująca dzwonki zasadniczo uznana byłaby za muzykoterapię jako terapię aktywną, jednak Rubin (1976) rozszerzyła sposób wykorzystania dzwonków tak, aby terapia zawierała wiele elementów muzykoterapii wglądowej o celach reedukacyjnych. Otóż zawarła ona, oprócz elementu grania na dzwonkach (aspekt terapii aktywnej), dyskusję na temat emocji występujących wewnątrz grupy i poza nią. Zasugerowała, że w ten sposób dana osoba zaczyna zauważać podobieństwa swoich uczuć i zachowań pojawiających się wewnątrz i na zewnątrz grupy. Może wówczas poznać lepiej postawy szkodzące jej samej i rozwijać zdrowsze relacje z innymi osobami. Ten element eksploracji samego siebie to istota terapii wglądowej o celach reedukacyjnych.
Niektóre elementy prac Priestley (1975), Tyson (1966) oraz Bonny (1975) zaprezentowane jako muzykoterapia rekonstrukcyjna mogą równie dobrze być uznane za muzykoterapię reedukacyjną. Mogłoby to mieć miejsce, gdyby pacjenci zajmowali się uczuciami bliskimi ich świadomości.
Muzykoterapia wglądowa o celach rekonstrukcyjnych
Muzykoterapia wglądowa o celach rekonstrukcyjnych ma miejsce, gdy techniki terapeutyczne prowadzą do wydobycia nieświadomego materiału, który jest następnie przepracowywany w celu osiągnięcia reorganizacji osobowości. Zdolność muzyki do poruszenia głębszych poziomów emocji, jak wspomniano wcześniej, jest stosowana by dosięgnąć materiału nieświadomego. Celem jest tu przepracowanie sytuacji, które nie zostały właściwie przeżyte/rozwiązane na etapie dorastania. Muzyka zastosowana w tym typie zajęć często wywołuje obrazy i uczucia związane z teraźniejszością lub przeszłością. Jednym z założeń jest tu osiągnięcie wglądu odnośnie tego, w jaki sposób dana osoba stała się tym, kim jest obecnie.
Muzykoterapeuci stosujący muzykoterapię wglądową o celach rekonstrukcyjnych muszą mieć ukończone zaawansowane szkolenie kliniczne i być doskonale świadomi zasad psychodynamiki i psychopatologii. Muszą mieć bardzo dobre podstawy teoretyczne i odpowiedni nadzór kliniczny (superwizję). Wymagany jest od nich zaawansowany trening kliniczny ponieważ na tym poziomie terapii przepracowywany jest głęboki i potencjalnie bardzo silny materiał.
Jeden z przykładów tego typu muzykoterapii przedstawiony został przez Priestley w pracy z 1975 roku. Przedstawia ona szereg technik pracy z pacjentem poprzez improwizację. Technika rozpadu („splitting technique”) opisana jest jako „szczególnie użyteczna, gdy klient projektował część siebie na inną osobę i, poprzez to, utracił emocje pokładane w owej osobie” (s. 123). Priestley opisuje przypadek klientki, która, nieświadoma własnego gniewu, projektowała tenże gniew na inną osobę, a następnie odczuwała przed nią strach. Podczas sesji klientka początkowo improwizowała samą siebie (np. własne uczucia), podczas gdy terapeuta improwizował zachowanie tej drugiej, rozgniewanej osoby; następnie zamieniono się rolami i klientka odgrywała ową gniewną osobę, a terapeuta odgrywał rolę klientki, prześladowanej przez drugą osobę. To doświadczenie oraz dyskusja na jego temat sprawiła, spowodowało u klientki uświadomienie sobie własnego gniewu, przez co nie potrzebowała już dłużej projektować go na inną osobę. Potem mogła ona radzić sobie z prawdziwym gniewem innej osoby, a jej pogląd na sytuację nie był już dłużej zniekształcany przez jej projekcje.
——————————————————
Muzykoterapeuci stosujący metodę muzykoterapii wglądowej o celach rekonstrukcyjnych muszą mieć przebyte zaawansowane szkolenie kliniczne w dziedzinie psychopatologii oraz być doskonale świadomi zasad psychodynamiki
——————————————————
Tyson (1968) opisuje przypadek perkusisty, który został skierowany na muzykoterapię w celu korekty oddychania i emisji głosu. Klient skarżył się na dolegliwości somatyczne i obawiał się o delikatność swojej głowy, co prawdopodobnie spowodowane było przez kilka wypadków, które mu się uprzednio przydarzyły. Stymulowany przez ćwiczenia słuchowe i oddechowe podczas sesji muzykoterapeutycznej, pacjent przeżył ponownie wyparty wcześniej podobny wypadek z dzieciństwa, silnie związany z wrażeniami słuchowymi – podobnie jak i późniejsze wypadki. W ten sposób był w stanie przejść ponownie przez doświadczenia wywołujące jego zaniepokojenie, uporać się z nimi (podczas sesji psychoterapeutycznej) oraz, w końcu, doznać ulgi. W przeciągu kolejnych miesięcy sesji muzykoterapii jego praca nad oddechem i śpiewem uświadomiła mu kilka innych, uprzednio nieświadomych uczuć, które po przepracowaniu przestały przeszkadzać mu w funkcjonowaniu.
Bonny (1975) zastosowała specjalnie wyselekcjonowane nagrania muzyczne by pomóc klientom uświadomić sobie emocje i doświadczenia będące wcześniej poza zasięgiem ich świadomości. Sugeruje ona, że „wielowymiarowe właściwości dźwięku muzycznego pozwalają dotknąć wielu poziomów świadomości równocześnie i/lub w następstwie” (s. 130). Zastosowanie tej metody pozwala osobie doświadczyć wielu istotnych wydarzeń i oddziaływań z życia osobistego w miarę jak muzyka przenosi osobę z jednego stanu świadomości w inny. Bonny podaje również krótkie opisy doświadczeń wywołanych u klientów poprzez sesje kierowanej wyobraźni (GIM). Jeśli klienci dzięki temu stali się świadomi uczuć uprzednio nieświadomych, a mogących następnie przyczynić się do rozwoju, ten sposób prowadzenia terapii można nazwać rekonstrukcyjnym. Często także stosuje się tę metodę w celu zwiększenia świadomości uczuć i wyobrażeń bliższych świadomości, co w takim przypadku powoduje, że jest to muzykoterapia wglądowa o celach reedukacyjnych.
Podsumowanie
Z powyższego przeglądu niektórych praktyk muzykoterapeutycznych wynika, że procedury muzykoterapii mogą zostać umieszczone w konkretnych kategoriach w zależności od sposobu zastosowania muzyki, oraz w zależności od tego, jaki wpływ na terapię ma świadomość emocji i dyskusja o nich. Miejmy nadzieję, że podział na muzykoterapię aktywną, muzykoterapię wglądową o celach reedukacyjnych oraz muzykoterapię wglądową o celach rekonstrukcyjnych zachęci innych muzykoterapeutów do refleksji nad własnym sposobem wykorzystywania muzyki oraz nad możliwościami zrewidowania i dopracowania wymienionych kategorii. Proces ten mógłby prowadzić do lepszego zrozumienia jak muzykoterapeuci postrzegają swoją pracę, wspomóc kształcenie pod kątem konkretnych typów muzykoterapii, którą dany terapeuta zamierza pracować, a tym samym efektywniej prowadzić terapię z osobami, którym jedno z omówionych podejść mogłoby pomóc bardziej niż inne.
Bibliografia:
Canter, E., Green, A., Schloss, B., Tyson, F., Ventre, M., oraz Wheeler, B. Perspectives in psychiatric music therapy.Wystąpienie zaprezentowane na konferencji National Association for Music Therapy, Inc. w Dallas, Teksas, październik 1979.
American Psychiatric Association. Conference on creative arts therapies. Waszyngton, DC: autor,1980.
Bonny, H. L. Music and consciousness. Journal of Music Therapy, 1975, 12(3), 121-135.
Cassity, M. D. The influence of music therapy activity upon peer acceptance, group cohesiveness, and intepersonal relationships of adult psychiatric patients. Journal of Music Therapy, 1976, 13(2), 66-76.
Ficken, T. The use of songwriting in a psychiatric setting. Journal of Music Therapy, 1976, 13(4), 163-172.
Lord, T. Communication of activity therapy rationale. Journal of Music Therapy, 1971, 8(2), 68-71.
National Association for Music Therapy, Inc, A career in Music therapy, Lawrence, K. S.: autor, 1980.
Plach, T. The creative use of music in group therapy, Springfield, Illinois: Charles C. Thomas, 1980.
Priestley, M. Music therapy in action. London: Constable & Co., 1975.
Robbins, A. Expressive therapy. New York: Human Sciences Press, 1980.
Rubin, B. Handbells in therapy. Journal of Music Therapy, 1976, 13(1), 49-53.
Sears, W. Processes in music therapy. W: Music in therapy, pod redakcją E. T. Gaston, New York, Macmillan, 1968.
Tyson, F. Music therapy in private practices: Three case histories. Journal of Music Therapy, 1966, 3(1), 8-18.
Wasserman, N. M. Music therapy for the emotionally disturbed in a private hospital. Journal of Music Therapy, 1972, 9(2), 99-104.
Wolberg, L. R. The technique of psychotherapy (3 ed., część 1). New York: Grune & Stratton, 1977.
Wolfe, D. E., Burns, S., Stoll, M., Wichmann, K. Analysis of music therapy group procedures. Minneapolis: Golden Valley Health Center, 1975.
Zwerling, I. The creative arts therapies as “real therapies.” Hospital and community psychiatry, 1979, 30, 841-844. Prof. Barbara Wheeler – prezydent Amerykańskiego Stowarzyszenia Muzykoterapii (American Music Therapy Association), dyrektor muzykoterapii na University of Louisville w USA, redaktor międzynarodowego journal muzykoterapeutów “Voices”, członek honorowy Polskiego Stowarzyszenia Terapii Przez Sztukę (PSTS). Ma doświadczenie w muzykoterapii dzieci i i osób dorosłych. Obecnie pracuje z pacjentami onkologicznymi. Prof. Wheeler jest autorką wielu publikacji naukowych oraz redaktorem dwóch książek: “Music Therapy Research: Quantitative and Qualitative Perspectives and Music Therapy Research” I “Clinical Training Guide for the Student Music Therapist”.
Dodaj komentarz